„Dom pod Lutnią” by Kazimierz Orłoś and „The White King” by György Dragomán as the Literary Models of Initiation into the Totalitarian System

Wydane w ostatnim dziesięcioleciu powieści Kazimierza Orłosia i Györgya Dragomána stały się podstawą moich komparatystycznych rozważań na temat motywów inicjacyjnych zawartych w dwóch powieściach reprezentujących najnowszą literaturę polską i węgierską. Fabuła "Domu pod Lutnią" i "Białego króla" jest bogata we wspomniane motywy, a to ze względu na fakt, iż bohaterami książek są kilkunastoletni chłopcy, którym przyszło dorastać w dość podobnych okolicznościach (separacja od ojca, życie na prowincji). Odniesienie dla moich rozważań stanowi antropologiczna koncepcja inicjacji wprowadzona przez Arnolda van Gennepa, którą uzupełniam także odwołaniami do poglądów Mircea Eliadego.Drugi aspekt mojej pracy stanowi kontekst ustroju totalitarnego, który jest istotnym tłem i elementem świata przedstawionego obydwu powieści. Akcja "Domu pod Lutnią" toczy się w późnych latach czterdziestych, to jest początkach stalinizmu w Polsce Ludowej. Fabuła "Białego króla" odsyła nas do Rumunii późnych lat osiemdziesiątych, czyli ostatnich lat komunistycznego reżimu Nicolae Ceauşescu. Dziecięcym bohaterom Orłosia i Dragomána przyszło zatem dorastać nie tylko do roli mężczyzny, ale również do roli człowieka, który musi zająć odpowiednie stanowisko wobec okrutnych czasów totalitaryzmu, w których przyszło mu żyć. Swoje rozważania prowadzę, omawiając różne płaszczyzny wspomnianych utworów literackich (np. elementy i przebieg fabuły, język powieści i styl pisarski autorów). Celem jest ukazanie kompleksowego charakteru procesu inicjacyjnego chłopców i jego statusu w odniesieniu do brutalnego świata skonstruowanego podług zasad nieludzkiej machiny systemu totalitarnego.Kazimierz Orłoś and György Dragomán’s novels published in the last decade became the foundation of my comparatistic deliberations about the initiative motives that can be found in two books representing the newest Polish and Hungarian prose. The storyline of "Dom pod Lutnią" (House Under the Constellation of Lyra) and "The White King" is rich in above mentioned motives, because their main characters are both male youngsters, who have to grow up in quite similar circumstances (the separation from father, living in the province). The reference to my thoughts is the antropological concept of initiation introduced by Arnold van Gennep, which I complete with some ideas of Mircea Eliade. The other aspect of my thesis is the context of the totalitarian system which is the important background and a part of the world given in the both of the novels. The "Dom pod Lutnią" novel’s action is taking place in the late 40’s, videlicet first years of stalinism in the The People's Republic of Poland. The action of "The White King" takes place in the Romania of the late 80’s, the times of communistic regime of Nicolae Ceauşescu. Both Orłoś and Dragomán’s adolescent characters had to grow up not just to become men, but also to be a human being who’s life is depending on the cruel times of totalitarianism. My deliberation is based on a several literary aspects of the novels such as the elements and the flow of the plot, the language and the style that the books have been written in. My main aim is to show the full-scale character of boys’ initiational process and its status according to the brutal world constructed in the name of rules brought by the inhuman political structures